W naszej trudnej historii niewiele można znaleźć podobnych wydarzeń w których tak mocno splotły się pragnienia rządzących i rządzonych. Na Konstytucję 3 maja czekał cały naród i instytucje władzy wymagającej gruntownej reformy. Dzieło naprawy chorego ustroju nie było możliwe bez dobrowolnego ograniczenia swoich praw i przywilejów przez wszystkie podmioty ówczesnego życia politycznego i społecznego. Dzień uchwalenia Ustawy Rządowej nazwanej później Konstytucją 3 maja, był świadkiem wielkiego zwycięstwa rozsądku, patriotyzmu i odpowiedzialności. Stało się ono udziałem ludzi łączących wolność i suwerenność Ojczyzny z perspektywą pomyślności osobistej. Konstytucja w znacznym stopniu uniezależniała Polskę od zaborców i dawała wielkie nadzieje na odzyskanie pełnej niepodległości, jej siłą była zasada demokratyzacji życia społecznego. Ustawa ta bowiem znosiła samowolę szlachecką ( liberum veto ), nadawała prawa mieszczanom i brała pod opiekę chłopów. Dawała czytelny podział władzy na prawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Dzieło Sejmu Wielkiego, Kuźnicy Kołłątajowskiej do dzisiaj fascynuje wielu historyków nie tylko w Polsce ale i na świecie. Stworzyło ono bowiem rzecz bezprecedensową w imię wartości nadrzędnych, a chyba nikomu nie trzeba tłumaczyć czym jest wolność. Znakomita część społeczeństwa polskiego wyrzekła się swoich przywilejów. Stworzyło to szansę na zdobycie niepodległości i stworzenie silnej monarchii Konstytucyjnej. W ślad za tym szły głębokie reformy szkolnictwa i oświaty. Powołano wówczas Komisję Edukacji Narodowej, która była pierwszą w Europie instytucją oświatową o charakterze odrębnego ministerstwa, któremu podlegały wszystkie szkoły od akademii do szkół parafialnych. Konstytucja centralizowała państwo wprowadzając jednolity rząd, skarb i wojsko, uznawała również odrębność Korony i Litwy. Tak światła Konstytucja stanowiła poważne zagrożenie dla zaborców. Zarówno Prusy jak i Rosja zdawały sobie sprawę, że światła Rzeczpospolita zniweczy ich imperialne plany. Zdrada Targowicy zniszczyła to wspaniałe dzieło Konstytucji. Dziś ta rocznica jest dla Polaków wzorem mądrości i odpowiedzialności narodu, który potrafił dla dobra wspólnego przezwyciężyć podziały i zjednoczyć się w imię wartości nadrzędnych i jest dla nas swoistym wyzwaniem, które zdaje się krzyczeć: ” Naród, który nie zachowuje swojej wiary i tożsamości skazany jest na zagładę”

Opracował: A. Gwizdała